Gabonak garai berezia dira, egutegian gorriz markatuta daude eta abenduaren 24an behin errepikatzen dira.
Berriro elkartzeko une bat dira eta familia ospakizunen garaia, mahai on baten inguruan sukaldaritza goxoaz gozatuz, gertaerak eta asmo oneko promesak partekatuz.
Gehienentzat zoriontasun handiko unea da, baina batez ere etxeko txikienentzat urteko garai gogokoena da.
Haurrek ilusio handiz bizi dituzte Eguberriak, izaki magiko batzuek jostailuak uzten baitizkiete Gabonetako zuhaitzaren ondoan, betiere ondo portatu badira …
Papa Noel, Santa Claus, San Nikolas, Errege Magoak… mundu osoan opariak banatzen dituzten pertsona ospetsuenetakoak dira.
Euskadin, Nafarroan eta Iparralden, Gabon-gaueko egunsentian opariak banatzeaz arduratzen den pertsona Olentzero da, “Napo” astoarekin batera.
Gabonetako ohitura bitxi hau ezagutu nahi al duzu?
Murgildu Magia, Misterio eta Tradizioz betetako munduan …
Olentzero
Olentzero euskal Gabonetako tradizioaren pertsonaia nagusia da. Euskal mitologiako ikazkin erraldoi bat da, Gabonetan, Euskadiko, Nafarroako eta Iparraldeko haurrei opariak ekartzen dizkiena.
Gabon hauetan Olentzerok zure umeari Gutun pertsonalizatua idazten dio!
Olentzerok idatzitako eskutitza jaso zure postontzian edo mailean
6.95€-tik soilik
Noiz dator Olentzero?
Olentzero beti etortzen da Gabon-gauean (abenduaren 24an) euskal, nafar eta iparraldeko etxe guztietatik, hori bai, denok lotara joan garenean…
Oso argia da, beraz, ezin izango duzu engainatu lo egiten ari zaren itxurak eginez…
Olentzero Eguneko Ohiturak
Gabonak hurbil daudenean, txikienek eskutitz bat idazten diote Olentzerori aurten nola jokatu duten kontatuz eta jaso nahiko lituzketen opariak eskatuz.
Gabon-gauean, abenduaren 24an, arratsaldean, Olentzeroren Kabalgata ospatzea da ohitura.
Euskal Herriko herri gehienetan, Olentzerok kalejira hau bere Mari Domingi kidearekin eta Galtzagorriak bezalako beste lagun mitologikoekin egiten du, gozokiak banatuz.
Bukaeran, haurrak ilaran jartzen dira Olentzerorekin minutu batzuk hitz egiteko eta gau horretan euren nahiak beteko direla ziurtatzeko.
Jai eta itxaropen giroan, txokolate beroa gailetekin jan ohi da. Azkenik, Olentzeroren panpina su batean erretzen da bertakoek inguratzen duten bitartean Olentzeroren Abestia elkarrekin abestuz.
Gabon-gaueko afaria familiarekin gozatu ondoren, ohitura da pertsona bakoitzak oinetako bat zuhaitzaren azpian edo tximiniaren ondoan uztea, gauean denak lo daudenean Olentzerok bere opariak bana ditzan.
Eta beti janari eta edari pixka bat utzi behar duzu, Olentzerok eta Napok indarra izan dezaten opariak banatzen dituzten bitartean.
Papa Noel euskaldunaren historia
Euskaditik eta Nafarroatik kanpo bere izena ezagutzen ez duten batzuek, Olentzero Papa Noel euskalduna euskaraz dela uste duten arren, argitu behar da ikazkin hau ez dela Papa Noel bezalakoa.
Olentzero euskal pertsonaia mitologiko jatorra da, bere nortasunarekin eta historikoki urte askotan ezaguna.
Ez dakigu zehatz-mehatz zein urtetakoa den, baina jatorria kristau aurrekoa da eta Nafarroako Lesaka herrian jaio zen.
Olentzeroren izenaren esanahia
Olentzero, baita ere Olentzaro, Orantzaro, Onontzaro, Orentzaro edo Onentzaro izenez ezagututa euskaldunen eremu desberdinetan, etimologikoki hipotesi desberdinak dituen euskarazko hitza da.
Jatorri sinesgarriena da, onen “ona” eta zaro , “denbora” edo “garaia” euskal hitzetatik datorrela, hau da, onenzarotik, “onaren garaia”.
Olentzeroren jatorria; euskal pertsonaia mitologikoa
Olentzero kristau aurreko neguko solstizio-jaiekin erlazionatzen da. Naturaren eta eguzkiaren berpizkundea, neguko iluntasunaren aurka.
Euskal kultura tradizionalean sua oso elementu garrantzitsua da eta neguko solstizioarekin bat eginez, egur enbor handi bat erretzen zen baserrietako tximinietan.
Enbor hau Olentzero, Subilaro, Sukila edo Eguberriko Enbor izenarekin ezagutzen zen.
Gabon-gauean tximiniako sua berarekin mantendu ondoren, hurrengo egunean, su horren errautsak etxeko ate nagusiaren aurrean sakabanatzen ziren, etxea bera eta bertako biztanleak urte berrian zehar babesteko asmoz.
Errito honek ongietorria ematen zion udaberriko uzta ekarriko zuen eguzki berriari, horregaitik Olentzero hitzak “onaren garaia” esan nahi du.
Geroago, gazteek solstizioa ospatzeko lasto panpina batzuk sortu zituzten. Gizon edo emakumezko arropa zaharrekin jantzi eta herritik paseatzera ateratzen zuten, mokadutxo bat egiteko dirua eskatuz. Gero, iluntzean, erre egiten zuten, zaharra atzean utziz.
Kristautasuna Nafarroara iritsi izanak bere papera aldatu zuen. Fede berriaren arabera, pertsonaia mitologikoa Jesukristoren etorreraren iragarle bihurtu zen.
Euskal mitologiaren arabera, Jentilak mendietatik jaitsi ziren Kixmi (Kristori eman zioten izena) iritsi zela ohartaraziz.
Elementu mitologiko hau enborra, sua eta tximiniaren tradizioarekin batera, ikazkin gisa identifikatutako Olentzeroren figurari eman zion sorrera.
Gaur egun, Olentzero euskal umeek asko maite duten pertsonaia da, opariekin etortzeko ilusio eta urduritasun handiz itxaroten dutena abenduaren 24an.
Olentzeroren bilakaera denboran zehar
Olentzeroren figura arbasoen historiako garai berrietara egokitzen joan da, Lesakan (Nafarroa) sortu zenetik.
Asko aldatu da “zaharraren eta onaren garaiaren” jatorritik, gaur egun opariak banatzen dituen gizon on-puskaraino .
Olentzero sutondoan erretzen zen enborra izatetik, gazteek airean zeramaten arropa zaharreko lasto panpina izatera pasatu zen, kristautasunera bihuru eta Jesusen etorrera iragarri zuen Jentil bat izatera iritsteko.
Ondoren, garai batean, menditik ikatza saltzera jaisten zen bakoitzean umeak ikaratzen zituen ikazkina izan zen. Zikina, mozkorra eta desatsegina zen.
Gabonak identifikatzen dituen Olentzeroren pertsonaia erakargarria 70eko hamarkadan sortu zen, ikastolen bidez, Euskal Herri osora hedatuz.
Papa Noel edo San Nikolasen eta masa kontsumoaren eragin gisa, Olentzero opariak banatzen hasi zen, dotore jantziz eta txikiekin maitakor izanik.
Piparik gabe doazenak ere badaude, tabakoaren kontsumoa ez bultzatzeko…
Baina denboraren poderioz ere, Olentzerok ez du bere jatorrizko esanahia galdu eta gaur egun oraindik mantentzen da gauerdian panpina erretzeko tradizioa, “garai onari” hasiera emateko, iraganean enborrarekin egiten zen bezala.
Gabon hauetan Olentzerok zure umeari Gutun pertsonalizatua idazten dio!
Olentzerok idatzitako eskutitza jaso zure postontzian edo mailean
6.95€-tik soilik
Non bizi da Olentzero?
Olentzero Gabon-gauean bakarrik ikus dezakegu, urteko gainerakoan basoan isolatuta bizi da bere bikotearekin Mari Domingi, Napo astoarekin eta opariak prestatzen laguntzen dioten beste euskal izaki mitologikoekin, hala nola Galtzagorrirekin.
Ezagutzea gustatuko litzaizuke?
Beno, zorionekoa zara.
Mungian, Bilbotik 15 minututara dagoen Bizkaiko herria batean, Olentzeroren Etxea bisitatu dezakezu eta egun magikoaz gozatu.
Olentzero, Mari Domingi eta euskal mitologiako beste izaki batzuk ezagutuko dituzu, hala nola Tartalo, Lamiak edo Anbotoko Mari.
Hau bai emozioa!
Olentzeroren Etxea, Izenaduba Basoa
Uriguen parkean, Mungiako bizkaitar herrian, Olentzeroren Baserria bisita dezakezu.
Euskal Herriko baserri zaharrenetako bat da, Landetxo Goikoa. Eta euskal mitologiaren interpretaziorako lehenengo zentroa da.
Izenaduba Basoa Olentzero bizi den 6.000 metro koadratuko parke ederra da eta egun magiko eta ahaztezina igaro dezakezu zure familiarekin.
Olentzeroren Etxean euskal mitologiako beste pertsonaia batzuk ezagutzeko aukera izango duzu eta baserrietako bizimodu tradizionalera gerturatu ahal izango zara; ohiturak, sinesmenak edo landa lanak ezagutzea.
Izenaduba Basoaren ibilbidea antzerki bisitaren bidez egiten da, Mari Domingi, Galtzagorri eta Anbotoko Mari bezalako pertsonaia mitologikoen eskutik.
Jolasen bidez euskal mitologiako figura horietako bakoitza inguratzen duten mitoak eta kondairak ezagutuko dituzu, Sorginen Baratza, Mariren Kobazuloa edo Tartaloren Labirintoa bezalako lekuetan.
Eta noski, Olentzerorekin topo egin dezakezu eta zure gutuna entregatu.
Olentzeroren Etxea bisitatzeko sarrerak erreserbatu behar dituzu.
➤ EZAGUTU NOLA BISITATU OLENTZEROREN ETXEA
Mari Domingi, Olentzeroren laguna
Jatorrian, gazteek lastozko panpina mozorrotu egiten zuten arropa zaharrekin, emakumezko zein gizonezkoak bereizi gabe.
Olentzeroren pertsonifikazioarekin, gizon gisa bizia eman zitzaion.
Genero berdintasuna eta jatorri arbitrarioa aldarrikatzeko, 1994an Mari Domingi sortu zen Donostian, bere izena jada abesti herrikoi batean agertzen zena.
Mari Domingi Olentzeroren bidelaguna da, zerikusirik ez menderatuta dagoen emazte batekin, elkarri laguntzen dioten maila bereko bi pertsonaia dira.
Mari Domingik lurra eta bertako sekretuak ezagutzen dituen artzain eta nekazari gisa deskribatzen du bere burua. Eguzkiaren bidea eta ilargiaren faseak ezagutzen ditu, baita sendabelar desberdinen erabilera ere.
Euskal jantzi tradizionalak janzten ditu, oso forma berezia duen zapia buruan duela.
Gabon hauetan Olentzerok zure umeari Gutun pertsonalizatua idazten dio!
Olentzerok idatzitako eskutitza jaso zure postontzian edo mailean
6.95€-tik soilik
Olentzero abestia eta letra
Olentzeroren figura berezia eta bere sinbolismoa Gabonen etorrera gisa, euskaldunok bihotzean daramagun zerbait da.
Gazteek eta helduek asko maite duten pertsonaia da eta nola ez, bere berezko abestia du, Olentzero abestia.
Abesti hau ikastetxe guztietan abesten da abenduaren 23an eta baita Olentzero panpina batekin auzo guztietatik pasatzen diren talde edo abesbatzek ere.
Egunaren amaieran, su ematen diote Olentzeroren Abestia bere omenez abesten den bitartean.
Olentzeroren abestiaren jatorria ezezaguna da eta belaunaldiz belaunaldi ahoz transmititu da.
♫ Hau da txikitatik guztiok ezagutzen dugun Olentzeroren abesti klasikoaren letra eta oso ezaguna den Gabonetako kanta:
♫ Olentzero joan zaigu
mendira lanera
intentzioarekin
ikatz egitera.
Aditu duenean,
Jesus jaio dala,
lasterka etorri da
berri ematara. ♫
♬ Horra! Horra!
Gure Olentzero!
Pipa hortzetan duela
eserita dago
kapoiak ere baitu
arraultzatxoekin
bihar meriendatzeko
botila ardoakin. ♬
♪ Olentzero buruhandia
entendimentuz jantzia
bart arratsian edan omen du
bost arruako zahagia.
Ai, urde tripahaundia!
la, lara, lara
Ai, urde tripahaundia!
la, lara, lara, laralara. ♪
Urteak joan ahala, talde ezberdinek Olentzeroren abestirik ezagunena aldatu dute, ukitu modernoagoa ematen edo beste musika estilo batzuekin bateratuz.
Olentzeroren uneko abestirik ezagunenak Olentzero Flamenkoarena, Ole Olentzerorena, Olentzero Rockerorena edo Ai Olentzerorena dira.
Ezagutu nahi dituzu?
➤ ENTZUN OLENTZEROREN ABESTIAK
Olentzeroren Kabalgata
Olentzero bera ikusi nahi baduzu, beste aukera bat abenduaren 23an eta 24an Euskal Herriko hainbat herritan egiten diren Kablgatetan ezagutzea da.
Herri garrantzitsuenetan desfile bar egiten da eta bertan, Olentzero eta Mari Domingi beste izaki magiko askorekin batera daude.
Eta beraien karrozetatik goxokiak botatzen dizkiete txikiei.
Bilbon, abenduaren 23an, Olentzero eta Mari Domingiren Kabalgataz gozatu ahal izango duzu. Desfilea Moyúa plazan hasi eta Arriaga Antzokian amaituko da.
Abenduaren 24an, goizean, Mari Domingi eta Olentzero ume guztiekin elkartzen dira Arriaga Antzokian, eta han eskutitzak entregatu eta jaso nahi dituzten opariak esaten dizkiete.
Gasteizen eta Donostian, abenduaren 24an Olentzeroren desfilea egiten da.
Beste herri batzuetan, antzezpenak egiten dira, non Olentzerok eszenatokia partekatzen duen Zanpantzar, Lamiak edo Jentileekin. Adibidez, Plentzia kostaldeko herrian.
Eta beste batzuetan, Olentzero bere astotxo Naporekin iristen da eta banan-banan jasotzen ditu txikiak beren gutunak jaso ahal izateko.
Errituala oso modu hunkigarrian amaitzen da, Olentzeroren panpina errez, bere abestia kantatzen den bitartean.
Une ahaztezina benetan!
➤ KONTSULATU OLENTZEROREN KABALGATAK EUSKADIN
Olentzero Ipuinak
Haur euskaldunak oso gaztetatik Olentzeroren mundu magikoarekin harremanetan jartzen dira.
Maite duten modu bat Olentzeroren ipuinen bidez da.
Amets egiten zaituzten misterio, tradizio eta izaki mitologikoen istorioak.
➤ OLENTZERO IPUIN GEHIAGO EZAGUTU
Olentzeroren Pelikula
Ikus-entzunezkoen munduan, Olentzerok ezin zuen bere film propioak izatea galdu.
Olentzeroren film ezagunenak dira; Olentzero eta Iratxoen jauntxoa eta Olentzero eta Amilaren sekretua, euskaraz, eta Olentzero eta Subilaren Lapurreta, euskaraz eta gaztelaniaz.
Olentzero Gabonetako ipuina filma doan ikusi dezakezu:
➤ OLENTZEROREN FILM GEHIAGO IKUSI
Olentzero Marrazkiak
Neska-mutilen jarduera gogokoenetako bat margotzea da.
Oporrak aprobetxatuz, ideia bikaina entretenitzeko eta Gabonetako apaingarrietan laguntzeko, Olentzeroren marrazkiak koloreztatzeko da.
Olentzeroren marrazki asko ditugu inprimatzeko eta margotzeko erraz.
➤ ZURE OLENTZERO MARRAZKIAK AUKERATU
Zelan egin Olentzero bat?
Beste aukera bat gure Olentzeroren panpinak material ezberdinekin egitea da: kartoia, feltroa, oihala …
Eskulanek txikienak entretenituko dituzte eta familian egiteko jarduera ona da.
Hemen duzu birziklatutako materialekin Olentzero bat egiteko ideia bat, baina aukerak amaigabeak dira!
Non erosi Olentzero bat?
Gabonetan zure etxea apaintzeko mota askotako Olentzero panpinak eros ditzakezu, balkoian zintzilikatzeko Olentzeroa, Olentzeroren irudiak, hala nola Olentzero panpina handiak edo Olentzero pelutxeak.
Olentzeroren panpina arrakastatsuenetako bat Olentzero abestu eta dantza da. Panpina hau mugitzen da, Olentzeroren abesti klasikoa abesten duen bitartean.
Mari Domingiren abestu eta dantza bertsioa ere badago.
Hortz gozoa dutenentzat badira ere Olentzeroren gabonetako eguutegiak edo txokolatezko Olentzeroak.
Eta txikientzat unea berezi bat nahi baduzu, Olentzeroz mozorrotu eta sorpresa handi bat eman.
Olentzero Eroski bezalako denda handietan eros dezakezu edo Elkar bezalako euskal kulturan espezializatutako Olentzero dendetan.
Olentzerorentzako Gutunak
Etxeko txikienentzat Gabonetako magia hasten da Olentzeroren gutuna idatzi behar duten unean.
Jostailuen katalogoak behin eta berriro ikusten ikustea aurten nahi dituzten opariak aukeratzen dituzten bitartean, oso berezia da.
Eta ez da lan erraza hainbeste jostailu, panpina, liburu, arropa… artean aukeratzea.
Eta azkenean erabakia hartu dutenean, Olentzeroren Gutuna idazteko unea iritsi da.
Orrialde zuri bat hartu eta gustura apaintzen duten oso haur sortzaileak daude, baina beste batzuek, Olentzero Gutunen txantiloiak nahiago dituzte inprimatzeko.
Dena dela, Olentzerori gutuna idazteko jarraibide batzuk behar dira.
Momentu ederra da txikiekin partekatzeko eta zerrenda bat egiten irakasteko aukera ematen digu, eskatzen duten gauza kopuruaz arduratsuak izaten lagundu eta gutun baten egitura irakatsi (ongietorria, agurra…).
Jarraibide erraz batzuk uzten dizkizuegu Olentzeroren gutuna zure seme-alabekin idazteko.
➤ OLENTZERORI ESKUTITZA NOLA IDATZI
Hainbeste ahalegin egin ondoren, onena beraien begietan ilusioa ikustea da Olentzerori gutuna eskura ematen dioten bitartean.
Kabalgatak bezperan edo Gabon-gauean direnez, haurrak nagusiagoak direnean Olentzerok egun batean dena lor dezakeela sinesteko errezeloagoak izan daitezke, beraz, beste aukera bat gutuna aldez aurretik posta bidez bidaltzea da.
Olentzeroren Gutuna umeei pertsonalizatua
Olentzero ilusioz beteriko izaki magikoa izateaz gain, haurrak aste batzuetan zehar ondo portatu daitezen laguntzen digu.
Zein ondo dabilen… Ez bazara ondo portatzen, Olentzerok ikatza baino ez dizu ekarriko …
➤ Eta oraindik Gabon hauek txikientzat are bereziago bihurtzen baditugu?
Gabon hauetan Olentzerok zure umeari Gutun pertsonalizatua idazten dio!
Olentzerok idatzitako eskutitza jaso zure postontzian edo mailean
6.95€-tik soilik
Olentzeroren Oparien Tradizioa
Gabon-gaueko afari atsegin eta familiarraren ondoren, lotara joan eta urteko gau magikoenean amesteko garaia iritsi da.
Baina lo egitera joan baino lehen, ez ahaztu janari eta edaria uztea Olentzero aseezina eta Napo astoarentzat.
Nahastea ez egiteko, onena da familiako kide bakoitzak oinetako bat uztea Olentzerorek bakoitzaren opariak bere ondoan utz ditzan.
Gabonetako zuhaitzaren azpian, tximiniaren ondoan edo zure etxeko leku berezi batean jar ditzazkezu zapatak.
Eta, azkenean, egunsentia da eta Gabon-eguna iristen da…
Haurren ilusio, sinesgaiztasun eta zoriontasunaren aurpegiek dena diote.
Olentzerok bete du bere lana aurten ere…
Orain ondo portatzeko garaia da, datorren urtean gure nahia guztiak bete daitezen.
✼ Eskerrik asko Olentzero eta Mari Domingi! ✼
